Bugün kullandığımız yılın aylarının isimleri, eski Roma takvimine ve mitolojik figürlere dayanır. Modern takvim olan Gregoryen Takvim, Roma İmparatorluğu’nun resmi takvimi olan Jülyen Takvimi’nin devamıdır. Ayların isimleri, Roma tanrıları, liderleri ve bazı önemli olaylar ile bağlantılıdır. Bu makalede, yılın aylarının kökenlerine ve bu isimlerin nasıl ortaya çıktığına dair detaylı bilgi bulacaksınız.
İçindekiler
1. Roma Takvimi ve Ayların Kökeni
Roma takvimi, ilk olarak Romulus (Roma’nın efsanevi kurucusu) tarafından MÖ 8. yüzyılda oluşturulmuştu. İlk Roma takvimi, sadece 10 aydan oluşuyordu ve yıl Mart ayında başlıyordu. Bu takvim 304 gün sürüyordu ve son iki kış ayı atlanıyordu. Ancak daha sonra, MÖ 713 yılında, ikinci Roma kralı Numa Pompilius, kış aylarını takvime ekledi ve yılı 12 aya çıkardı. Bu, modern 365 günlük takvimin temelini oluşturdu.
2. Ayların İsimleri ve Anlamları
Ay isimleri, Roma tanrıları, imparatorlar ve bazı ayların sıralarına dayanan Latince kökenlere sahiptir.
a. Ocak (January)
- Latince: Januarius
- Kökeni: Ocak ayı, kapılar ve geçitler tanrısı Janus’tan ismini alır. Janus, Roma mitolojisinde çift yüzlü bir tanrı olup, bir yüzü geçmişe, diğer yüzü geleceğe bakar. Bu yüzden yılın başlangıcı olan bu aya onun adı verilmiştir.
b. Şubat (February)
- Latince: Februarius
- Kökeni: Şubat ayı, Roma’da arınma festivali olan Februa’dan adını alır. Bu festival, kış mevsiminin sona ermesini ve yeni yılın başlaması için arınmayı temsil ederdi.
c. Mart (March)
- Latince: Martius
- Kökeni: Mart, Roma savaş tanrısı Mars’a adanmıştır. Roma İmparatorluğu’nda Mart, yılın ilk ayı olarak kabul edilirdi ve savaş döneminin başlangıcını temsil ederdi. Mars aynı zamanda Romalıların koruyucusu olarak görülüyordu.
d. Nisan (April)
- Latince: Aprilis
- Kökeni: Nisan ayının adı tam olarak net değildir, ancak çoğu kaynakta bu ayın adının, Latince “açılmak” anlamına gelen aperire kelimesinden türetildiği düşünülür. Bu, baharın başlangıcı ve çiçeklerin açmasıyla ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, bazı kaynaklar Nisan’ın aşk ve güzellik tanrıçası Venüs ile bağlantılı olduğunu söyler.
e. Mayıs (May)
- Latince: Maius
- Kökeni: Mayıs, büyüme ve doğurganlık tanrıçası Maia’dan adını alır. Maia, Yunan ve Roma mitolojisinde doğurganlık ve baharın sembolüdür ve bu ayda doğanın uyanışını simgeler.
f. Haziran (June)
- Latince: Junius
- Kökeni: Haziran, Roma tanrıçası Juno’ya adanmıştır. Juno, Roma mitolojisinde evlilik, doğum ve kadınların koruyucusu olarak bilinir. Aynı zamanda Roma’nın baş tanrısı Jüpiter’in karısıdır.
g. Temmuz (July)
- Latince: Julius
- Kökeni: Temmuz ayı, ünlü Roma lideri Jül Sezar’ın adını taşır. Sezar, MÖ 44 yılında öldürüldükten sonra, onun onuruna bu aya “Julius” adı verilmiştir. Daha önce bu ayın adı Quintilis (Beşinci Ay) idi.
h. Ağustos (August)
- Latince: Augustus
- Kökeni: Ağustos ayı, Roma İmparatoru Augustus’tan adını alır. MÖ 8 yılında, Augustus’un onuruna Sextilis (Altıncı Ay) adı değiştirilmiştir. Augustus, Roma İmparatorluğu’nun ilk imparatorudur ve Roma’da büyük reformlar gerçekleştirmiştir.
i. Eylül (September)
- Latince: September
- Kökeni: Eylül, Latince “yedi” anlamına gelen septem kelimesinden gelir. Roma takviminde yıl Mart ayında başladığı için, Eylül ayı yedinci aydı. Daha sonra yılbaşının Ocak’a alınmasına rağmen, bu ay ismini korudu.
j. Ekim (October)
- Latince: October
- Kökeni: Ekim ayı, Latince “sekiz” anlamına gelen octo kelimesinden gelir. Roma takviminde sekizinci ay olan Ekim, takvim değişikliklerine rağmen ismini muhafaza etti.
k. Kasım (November)
- Latince: November
- Kökeni: Kasım, Latince “dokuz” anlamına gelen novem kelimesinden türetilmiştir. Roma takviminde yılın dokuzuncu ayı olan Kasım, modern takvimde on birinci ay olmasına rağmen ismini korudu.
l. Aralık (December)
- Latince: December
- Kökeni: Aralık ayı, Latince “on” anlamına gelen decem kelimesinden gelir. Roma takviminde onuncu ay olan Aralık, takvim değişiklikleri sonrasında on ikinci ay olarak kalmıştır.
3. Takvim Reformları ve Değişiklikler
Roma takvimi, tarih boyunca birkaç kez reformdan geçti. İlk olarak Jül Sezar, MÖ 46 yılında, Roma takvimindeki yanlışlıkları düzeltmek için Jülyen Takvimi’ni oluşturdu. Bu yeni takvim, 365 gün ve her dört yılda bir 366 gün olan artık yıl sistemini içeriyordu. Ancak, Jülyen Takvimi de küçük hatalara sahipti ve yıl uzunluğunda hafif bir kayma yaşanıyordu.
Bu sorunları çözmek için 1582 yılında Papa XIII. Gregorius tarafından Gregoryen Takvimi oluşturuldu. Gregoryen Takvimi, bugün dünya çapında yaygın olarak kullanılan takvimdir ve modern ay isimleri bu takvim ile devam ettirilmiştir.
4. Farklı Kültürlerde Ay İsimleri
Ay isimleri, Roma kültürü ve Latin dili üzerinden birçok Avrupa diline geçmiştir. Ancak, farklı kültürlerde ay isimleri değişiklik gösterebilir. Örneğin:
- Türkçe: Türkçede ay isimleri genellikle Roma kökenli olsa da, tarihin bir döneminde farklı kültürel etkilerle bazı yerel isimler de kullanılmıştır. Bugün, çoğunlukla Latince kökenli isimler kullanılır.
- İbranice: İbrani takviminde aylar tamamen farklıdır. Örneğin, Nisan ayı, İbrani takviminde “Nisan” olarak bilinir ancak bu, dini bir bağlamda farklı bir dönemdir.
- Arapça: Hicri takvimde de ay isimleri Arapçadır. Örneğin, Muharrem, Safer, Recep gibi aylar İslam kültürüne özgüdür.
5. Sonuç
Yılın aylarının isimleri, büyük ölçüde eski Roma takvimine dayanmaktadır. Tanrılar, liderler ve önemli olaylarla ilişkilendirilen bu isimler, Roma İmparatorluğu’nun geniş kültürel etkisi sayesinde günümüze kadar ulaşmıştır. Bugün hala kullandığımız bu isimler, tarihsel mirasımızın bir parçası olarak yaşamaya devam etmektedir.
