Mpox, diğer adıyla maymun çiçeği (Monkeypox), zoonotik (hayvanlardan insanlara bulaşan) bir hastalıktır. İlk olarak 1958 yılında laboratuvar maymunlarında keşfedilmiş olup, 1970’lerde Afrika’da insanlarda da tespit edilmiştir. Mpox, özellikle Orta ve Batı Afrika’da endemik olan bir virüstür, ancak son yıllarda dünyanın diğer bölgelerinde de vakalar bildirilmiştir.
İçindekiler
Etyoloji ve Epidemiyoloji
Mpox, poxviridae ailesine ait bir virüs olan Monkeypox virüsünden kaynaklanır. Bu virüs, çiçek hastalığına (smallpox) neden olan variola virüsü ile aynı aileye mensuptur, ancak maymun çiçeği hastalığı çiçek hastalığına göre daha az öldürücü ve bulaşıcıdır.
Bulaşma Yolları
Mpox, enfekte hayvanların kanı, vücut sıvıları, cilt lezyonları veya mukoz membranlarıyla doğrudan temas yoluyla insanlara bulaşabilir. Ayrıca enfekte hayvanların etinin tüketilmesi, hayvan ısırıkları veya tırmalamaları yoluyla da bulaşma meydana gelebilir. İnsanlar arasında ise bulaşma, genellikle büyük solunum damlacıkları aracılığıyla veya enfekte kişinin deri lezyonlarıyla doğrudan temas yoluyla gerçekleşir. Bulaşma, ayrıca kontamine giysiler, yatak takımları veya diğer yüzeylerle temas yoluyla da olabilir.
Risk Faktörleri
Enfekte hayvanlarla yakın temas halinde olan kişiler, özellikle de hayvan bakıcıları, avcılar veya bu hayvanların etini tüketen insanlar, daha yüksek risk altındadır. Ayrıca, Afrika’nın bazı bölgelerinde yaşayan insanlar da daha yüksek risk altındadır, çünkü bu bölgelerde hastalık endemiktir.
Belirtiler ve Klinik Seyir
Mpox, genellikle enfeksiyondan sonraki 7-14 gün içinde semptomlar göstermeye başlar, ancak bu süre 5-21 gün arasında değişebilir. Hastalık iki aşamalı bir seyir izler:
Prodromal Dönem
- Ateş: İlk belirti genellikle ani başlayan ateştir.
- Baş Ağrısı: Şiddetli baş ağrıları yaygındır.
- Lenfadenopati: Boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerinde lenf düğümlerinde şişme görülür. Bu, çiçek hastalığından (smallpox) ayırt edici bir özelliktir.
- Kas Ağrıları ve Halsizlik: Yaygın kas ağrıları ve ciddi halsizlik bu dönemde ortaya çıkar.
Döküntü Dönemi
Ateşten birkaç gün sonra döküntüler gelişir. Döküntüler genellikle yüz ve baş bölgesinde başlar, daha sonra vücudun diğer bölgelerine yayılır. Döküntüler şu aşamalardan geçer:
- Makül: Ciltte düz, kırmızı lezyonlar.
- Papül: Kabarmış, sert lezyonlar.
- Vezikül: İçerisinde berrak sıvı dolu lezyonlar.
- Püstül: İçerisinde irin dolu lezyonlar.
- Kabuklanma: Lezyonlar kabuklanır ve sonunda düşer.
Hastalık genellikle 2-4 hafta içinde kendiliğinden düzelir. Ancak, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde veya çocuklarda daha ciddi seyredebilir.
Tanı ve Tedavi
Mpox tanısı, genellikle hastalığın klinik belirtileri ve hastanın öyküsüyle konur. Kesin tanı, laboratuvar testleri ile doğrulanır. Bu testler arasında polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), virüs kültürü ve antikor testleri yer alır.
Tedavi
Mpox’un spesifik bir tedavisi yoktur. Tedavi genellikle semptomları hafifletmeye yöneliktir. Hastaların çoğu destekleyici tedavi ile iyileşir. Ağır vakalarda, antiviral ilaçlar (örn. cidofovir, brincidofovir) kullanılabilir. Çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşıların, mpox’a karşı da kısmen koruma sağladığı bilinmektedir. Bu nedenle, yüksek risk altındaki kişiler için aşı önerilebilir.
Önleme
Mpox’u önlemenin en etkili yolu, enfekte hayvanlarla veya insanlarla temastan kaçınmaktır. Diğer önleme yöntemleri şunlardır:
- Enfekte hayvanların etini iyi pişirmek.
- Enfekte kişilerle doğrudan temas etmekten kaçınmak.
- Eldiven ve maske gibi kişisel koruyucu ekipmanlar kullanmak.
- Elleri sık sık yıkamak.
Sonuç
Mpox, özellikle Afrika’nın belirli bölgelerinde yaygın olan, ancak dünya genelinde vakaların görülebildiği ciddi bir viral enfeksiyondur. Erken teşhis ve uygun tedavi ile hastalığın komplikasyonları önlenebilir. Bilinçli olmak ve koruyucu önlemler almak, bu hastalıktan korunmanın en etkili yoludur.
*Bu makalede ki bilgiler ChatGPT tarafından yazılmıştır.
